Ο “Κεραμεικός” της Ηπείρου
Η αρχαία Αμβρακία, αποικία των Κορινθίων από το 625 π.Χ., ιδρύθηκε στην εύφορη πεδιάδα γύρω από τον ποταμό Άραχθο, σε φυσικά οχυρή θέση που ενισχυόταν από τείχη συνολικού μήκους 4,5 χλμ. Έξω από τα τείχη της πόλης, στις παρυφές του λόφου της Περάνθης, αναπτύχθηκαν οι δύο βασικές νεκροπόλεις της: η ανατολική και η δυτική. Από αυτές, η Δυτική Νεκρόπολη υπήρξε η μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη. Η Νεκρόπολη της Αμβρακίας, στην Άρτα, έχει αποκτήσει το προσωνύμιο ¨Κεραμεικός¨ της Ηπείρου λόγω της ομοιότητάς της με τον αρχαιολογικό χώρο της Αθήνας, όσον αφορά την παρουσία νεκροταφείου και τη σημασία της για την αρχαία πόλη.
Η Ιερά Οδός και η Ταφική Λεωφόρος
Η νεκρόπολη αναπτύχθηκε κατά μήκος της Ιεράς Οδού, ενός κύριου οδικού άξονα της πόλης, πλάτους 10–12 μέτρων, που οδηγούσε από τη νότια πύλη της οχύρωσης στο επίνειο της πόλης, τον Άμβρακο, στον Αμβρακικό Κόλπο.
Το ανατολικό τμήμα της οδού ήταν πλακόστρωτο με υπερυψωμένο πεζοδρόμιο, ενώ το δυτικό ήταν στρωμένο με υλικά όπως χαλίκι, λατύπη και τριμμένο κεραμίδι. Μέχρι σήμερα έχουν αποκαλυφθεί 300 μέτρα της διαδρομής κοντά στο Εθνικό Στάδιο Άρτας.
Ταφικά Μνημεία και Έθιμα
Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μνημειακούς ταφικούς περιβόλους και ποικίλες μορφές ταφής:
- Ενταφιασμός σε απλούς λάκκους ή κιβωτιόσχημους τάφους από ασβεστολιθικές πλάκες
- Καύση των νεκρών, με τα λείψανα να τοποθετούνται σε τεφροδόχα αγγεία εντός ειδικών ταφικών θηκών ή λάκκων
Οι τάφοι συνοδεύονταν από κτερίσματα (προσφορές) και επιτύμβιες στήλες από τοπικό ασβεστόλιθο, που φέρουν εγχάρακτες επιγραφές με το όνομα και το πατρώνυμο του νεκρού. Διακρίνονται για την απλή διακόσμηση με φυτικά μοτίβα όπως κισσό, ελιά ή βελανιδιά, ενώ σπανίζουν αναφορές σε επαγγέλματα ή κοινωνική ιδιότητα. Οι στήλες χρονολογούνται μεταξύ 500 και 200 π.Χ. και αποτελούν μοναδικό δείγμα στην Ήπειρο.
Το Πολυάνδριο: Μνημείο Μνήμης και Ιστορίας
Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της νεκρόπολης είναι το λεγόμενο Πολυάνδριο, ένα κενοτάφιο κοντά στην πύλη της πόλης. Στην επιγραφή της πρόσοψής του διασώζεται η αρχαιότερη αναφορά στο όνομα “Αμβρακία”, γεγονός που του προσδίδει ιδιαίτερη ιστορική αξία.
Αρχαιολογικά Κατάλοιπα και Οικιστικά Ίχνη
Στον ίδιο χώρο εντοπίζονται ίχνη από ένα ελαιοτριβείο της ελληνιστικής περιόδου, με σωζόμενα στοιχεία όπως η λεκάνη σύνθλιψης ελαιοκάρπου, δεξαμενή αποθήκευσης λαδιού και αποθηκευτικοί χώροι.
Ένας Αρχαιολογικός Σταθμός στην Ήπειρο
Η Δυτική Νεκρόπολη της Αμβρακίας αποτελεί έναν μοναδικό σταθμό στην αρχαιολογική διαδρομή της Ηπείρου, αντίστοιχο με τον Κεραμεικό της Αθήνας. Αναδεικνύει όχι μόνο τα ταφικά έθιμα, αλλά και την ιδιαίτερη σημασία που έδιναν οι αρχαίοι κάτοικοι στον σεβασμό προς τους νεκρούς και τη μνήμη τους.